Czy twoje dziecko ma dysleksję?
Badania wykazują, że problem dysleksji dotyczy około 13-16% polskich dzieci. Nie zaniedbujmy tego problemu. Z artykułu dowiecie się Państwo jak rozpoznać to zaburzenie, jak mu przeciwdziałać samodzielnie i gdzie szukać fachowej pomocy.
Co to jest dysleksja?
Jest to zaburzenie występujące u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym, polegające na specyficznych trudnościach w nauce czytania, pisania, liczenia. U takich dzieci występuje dysproporcja między inteligencją (są bystre, myślą i rozumieją prawidłowo), a tym, że napotykają na niezrozumiałe trudności z wymienionymi umiejętnościami. Istnieje kilka postaci dysleksji i mogą one występować łącznie lub osobno:
dysleksja rozwojowa – objawiająca się trudnościami w czytaniu
dysortografia – czyli trudności w opanowaniu poprawnej pisowni (w tym częste popełnianie błędów ortograficznych)
dysgrafia – to brzydkie, często nieczytelne pismo
dyskalkulia – czyli trudności matematyczne
Dysleksja jest to niezawinione i niezależne od dziecka zaburzenie – uwarunkowane dziedzicznie uszkodzeniami z okresu ciąży, porodu i pierwszych miesięcy życia, zaburzeniami hormonalnymi w życiu płodowym (zwłaszcza u chłopców). Jej przyczyną jest opóźniony rozwój mowy, brak dominacji jednej ze stron ciała, zaburzenia w postrzeganiu wzrokowym, ruchowym, słuchowym, nieprawidłowe funkcjonowanie uwagi, pamięci czy zaburzenia orientacji w przestrzeni. Dysleksja nie występuje natomiast u dzieci przy rozwoju intelektualnym niższym od przeciętnego, z wadami wzroku i słuchu, u dzieci z porażeniem mózgowym, zaniedbanych środowiskowo, z zaburzeniami w sferze emocjonalnej.
Co powinno niepokoić rodziców?
Wczesne rozpoznanie charakterystycznych objawów dysleksji i odpowiednie postępowanie pozwoli uniknąć wielu kłopotów. Obserwację dziecka pod kątem dysleksji należy rozpocząć już w wieku niemowlęcym. Powinno się zwrócić uwagę na opóźniony lub nietypowy rozwój motoryczny – maluch nie raczkuje lub raczkuje bardzo krótko i niechętnie, z trudem utrzymuje równowagę.
Kiedy dziecko ma 2-3 lata powinno zaniepokoić rodziców, gdy u malucha zauważą opóźniony rozwój mowy – w drugim roku życia nie potrafi wymówić choćby pojedynczych słów, a w kolejnym nie buduje prostych zdań. Ponadto występuje opóźniony rozwój motoryczny – dziecko później niż jego rówieśnicy zaczyna chodzić i biegać, ma problemy z utrzymaniem równowagi podczas chodzenia. W tym wieku dziecko może być niezręczne – ma wtedy trudności z myciem rąk, trafieniem łyżką do ust, nie potrafi podciągnąć spodenek, odpiąć guzika, nie trafia klockiem w odpowiedni otwór, czy nie potrafi manipulować nawet dużymi elementami. Mogą także wystąpić kłopoty z koordynacją ruchową – nie rysuje w kierunkach pionowym i poziomym, a pod koniec trzeciego roku życia nie potrafi narysować okręgu.
Kiedy dziecko osiągnie wiek przedszkolny (3-5 lat) objawem ryzyka dysleksji są opóźniony rozwój ruchowy, trudności z utrzymaniem równowagi, np. przy chodzeniu po krawężniku i kłopoty z koordynacją ruchów. W tym wieku może się przejawiać także niechęć do zabaw ruchowych, do jazdy na rowerze – dziecko nie może opanować tej umiejętności, podobnie z jazdą na hulajnodze, czy grą w piłkę. Mała sprawność ruchowa rąk podczas czynności samoobsługowych, trudności z opanowaniem umiejętności ubierania i rozbierania się, zapinania i rozpinania guzików, suwaków, wiązania węzłów. Dziecko może mieć także trudności z poprawnym trzymaniem przyborów graficznych, przejawia niechęć do rysowania, malowania, ulepianek, wycinanek, występować może także niski poziom sprawności manualnej podczas wykonywania tych czynności. Poza tym zauważyć można u dziecka opóźniony rozwój mowy, trudności z wypowiadaniem złożonych słów, zapamiętywaniem szeregu nazw, np. pór roku, dni tygodnia.
Dzieci 6. i 7. letnie powinny zostać objęte szczególną uwagą – właśnie przed rozpoczęciem nauki w szkole objawy dysleksji są najbardziej widoczne, a jednocześnie jest to ostatni moment, aby spróbować zaradzić temu problemowi. Pomoc dzieciom w tym wieku może zaoszczędzić im wielu przykrych sytuacji związanych z nauką w szkole, podczas której mogą wystąpić lęk przed podejmowaniem jakichkolwiek zadań i szkołą w ogóle. W tym wieku dzieci mogą mieć trudności w orientacji w stronach własnego ciała i przestrzeni. Mają także nieprawidłowe nawyki ruchowe przy rysowaniu i pisaniu, np. z dołu do góry, od prawej do lewej, nieprawidłowy kierunek rysowania okręgów i wycinania. Często mylą litery, cyfry i kształty o zbliżonym wyglądzie, np. 1, t, ł – m, n, u, w -p, b, d, g – 1, 4, 7 – s, ?. Kształty niesymetryczne będą odwzorowywać w lustrzanym odbiciu, a przybory graficzne i nożyce będą trzymać w dłoni w sposób nieprawidłowy.
Dzieci takie cechuje także niski poziom graficzny przy rysowaniu szlaczków literopodobnych, pisaniu, rysowaniu na temat dowolny i określony – zwłaszcza rysunki postaci ludzkich oraz niechęć do wykonywania takich prac. Cechuje je mała sprawność ruchowa całego ciała – słabo biegają, źle funkcjonują w zabawach ruchowych, mają problemy z zapinaniem guzików, wiązaniem na kokardę, czy sznurowaniem. Dziecko w tym wieku niechętnie bawi się układankami, klockami, czy puzzlami, ma trudności z zadaniami wymagającymi logicznego myślenia. U takich dzieci często występuje wada wymowy, leworęczność lub oburęczność. Występują również zaburzenia w rozumieniu wysłuchanego tekstu, trudności z zapamiętaniem treści wierszyków piosenek, rymowanek, przestawianiem kolejności wyrazów, gubieniem wyrazów, zastępowaniem jednych innymi, zgadywaniem na podstawie kontekstu. Dziecko nie może opanować umiejętności dzielenia (i łączenia) wyrazów na sylaby i głoski, zdań na wyrazy, popełnia liczne błędy w liczeniu w pamięci, ma trudności z zapamiętaniem daty, adresu, numeru telefonu, dni tygodnia, czy pór roku, łatwo się rozprasza. Dodatkowo często współwystępują objawy nerwicowe, takie jak bóle brzucha, głowy, wymioty, biegunka.
Co robić, kiedy podejrzewamy dysleksję u dziecka?
Dysleksji nie da się całkowicie wyeliminować, ale jej objawy można w znacznym stopniu złagodzić. Ważna jest samodzielna praca z dzieckiem, powinna ona polegać na zachęcaniu dziecka do rysowania, czytania, zabaw manipulacyjnych (np. puzzle), nauki wierszyków, piosenek, wykonywania zabaw i czynności ruchowych. W przypadku zaobserwowania kilku wymienionych objawów u swoich dzieci powinniście Państwo skorzystać z bezpłatnej porady specjalisty psychologa i pedagoga, pracowników Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, mieszczącej się przy ul. Norwida 2a w Świdniku. Wszelkie informacje można uzyskać także pod numerem telefonu (81) 751-52-36.
Opracowała:
mgr Urszula Celińska
pedagog